آخرین اخبار چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری

همه چیز درباره مهمانسرای حضرت رضا علیه السلام | بفرمایید برکت

روایت خدمت میزبانانی که زمینه میزبانی از زائران رضوی را در مهمان‌سرای حضرت فراهم می‌کنند.

نوشته مرتضی محمدپور - خبرنگار

به گزارش شهرآرانیوز، در طول این ۴۳۶‌سالی که از زمان تأسیس مهمان‌سرای حضرت می‌گذرد، در تاریخ به اسامی مختلفی از آن یاد شده است؛ مطبخ معموره، مطبخ سرکار فیض، کارخانه زواری، مهمان‌خانه، کارخانجات مبارکه یا شیلان برخی از این اسامی گوناگون است، اما به هر نامی هم که خوانده شود، حقیقت این است که از ابتدای تأسیس این کارخانه برکت تاکنون میلیون‌ها نفر از دلدادگان اهل‌بیت (ع) فارغ از ملیت و مذهب و حتی دین، مهمان سفره سلطان توس بوده‌اند.

به‌مناسبت فرارسیدن دهه کرامت و ایام باسعادت ولادت امام مهربانی‌ها، شهرآرا در گزارشی به روایتگری خدمت خالصانه و تلاش صادقانه خادمان کشیک سوم مهمان‌سرای حرم‌مطهر پرداخته است که در هر وعده‌غذایی، زائران را به یک وعده‌غذای گرم و متبرک بر سفره بابرکت امام‌رئوف (ع) مهمان می‌کنند.

اخلاص، شیرینی خدمتی طاقت‌فرسا

رأس ساعت‌۶‌صبح سرآشپز با تیم خود وارد آشپزخانه می‌شود. اولین مرحله، تعویض لباس و ضدعفونی‌کردن دست‌هاست تا همه سر تا پا سفیدپوش شوند. همه که حاضر می‌شوند، قبل از اینکه کسی دست به کاری بزند، چشم‌ها به دهان سرآشپز دوخته می‌شود تا با صدایی گوش‌نواز، صلوات‌خاصه امام‌هشتم (ع) را بخواند.

ندای «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی عَلی ابنِ مُوسَی الرِّضا» که در فضای وسیع آشپزخانه طنین‌انداز‌ می‌شود، دست‌هایشان بر سینه‌ها می‌نشیند و سرهایشان پایین می‌افتد تا در این روایت دلدادگی، تصویر جاودانه‌ای از عشق و ارادت رقم بخورد. تعظیم آخر به سمت مرقد شمس‌الشموس (ع) همانا و روشن‌شدن شعله‌های فروزان گاز همان.

تیم آشپز‌ها که مشغول می‌شوند، فضای آشپزخانه طوری می‌شود که به هر گوشه نگاه کنید، چند مرد سفیدپوش مشغول انجام کاری هستند. زمان زیادی نمی‌گذرد که دیگ‌ها پر‌آب، برنج‌های خیسانده و گوشت‌ها و روغن‌ها آماده می‌شوند. سوت مداوم بخارپزها، فضای آکنده از بخار و تسلط کامل بوی پیازداغ را که کنار بگذارید، امکان ندارد بتوانید چشم از آشپز‌ها بردارید.

دیگ‌های عظیم‌الجثه‌ای که آتش از هر گوشه آنها زبانه می‌کشد، حاوی روغن‌های جوشانی هستند که در هرکدام، گوشت، پیاز یا ماده غذایی دیگری درحال سرخ‌شدن است. بر سر هر‌کدام هم یک نفر از آشپز‌ها درحال هم‌زدن مداوم است و هرکدامشان که سر بالا می‌آورند، با همان چشم‌های خون‌گرفته و صورت‌های برافروخته از گرمای آشپزخانه، لبخندی بر لبشان می‌آید و دوباره به کار مشغول می‌شوند.

در این حین نیز لب‌ها همه درحال جنبیدن است، به صلوات خاصه، ذکر و البته درددل با ارباب خانه که بدون شک در آن لحظات، ناظر بر خدمت مخلصانه آنهاست. حوالی ساعت‌۱۰‌صبح، وقت آماده‌شدن ناهار است. تیم آشپز‌ها همگی به‌خط می‌شوند و طوری نشاط دارند که انگار‌نه‌انگار از ساعت‌۶‌صبح در میان آتش و بخار و گرمای طاقت‌فرسا، مدام از یک کار به سراغ کار دیگر رفته‌اند.

دیگ‌های برنج به‌صورت مکانیزه روی نوار نقاله واژگون می‌شوند و کوه‌هایی از برنج پخته‌شده را‌ می‌سازند که آشپز‌ها هر‌کدامشان را بدون کوچک‌ترین میزان اسراف و هدررفت، تا آخرین دانه برنج در استیل‌های تمیز تخلیه می‌کنند. پس از چند دقیقه، خورش هم با چلو همراه می‌شود و در استیل‌های مجزا در هیتر‌هایی به اندازه یخچال فریزر‌های خانگی گذاشته می‌شود تا به مهمان‌سرا‌های حرم‌مطهر‌رضوی انتقال یابد.

در ادامه حتما بخوانید برگزاری «جشن بزرگ امام‌رضایی‌ها» در مشهد مقدس + جزئیات

خوبان به خدمت لطفش به صف شدند

برای بسیاری از مردم ایران که تا پیش از سال‌۱۴۰۲ به زیارت سلطان توس مشرف می‌شدند، پیچیدن عطر و بوی غذای حضرتی در برخی صحن‌های حرم‌مطهر، خاطره‌ای مشترک و وصف‌ناشدنی بود. بیشتر از نیم‌قرن، آشپزخانه‌ای که غذای مهمان‌سرا در آن طبخ می‌شد، در طبقه زیرین مهمان‌سرا قرار داشت و مواد غذایی خام پس از ورود به آشپزخانه، در همان‌جا طبخ و برای اطعام زائران در طبقات فوقانی بر سفره‌ها می‌نشست؛ اما از سال گذشته بنا به دستور حجت‌الاسلام‌والمسلمین احمد مروی، تولیت آستان‌قدس‌رضوی، قرار شد آشپزخانه قدیمی آستان در خیابان چمن احیا و به‌روزرسانی شود تا در هر‌وعده، غذای آماده به دو مهمان‌سرای حضرت در حرم‌مطهر برسد.

مبنای این تصمیم نیز آن بود که حتی برای اقشاری از زائران، بوی غذا زمینه‌ساز رنجش نباشد و در‌هر‌حال، زائر بتواند با آسایش، دل به زیارت امام‌مهربانی‌ها ببندد.

با همه این تفاصیل، انتقال آشپزخانه به بیرون از فضای زیارتی حرم‌مطهر‌رضوی از حجم و سختی کار میزبانان و خدمه مهمان‌سرا نکاسته است. امروزه در حرم‌مطهر‌رضوی، مهمان‌سرای غدیر در صحنی به همین نام متمرکز بر اطعام زائران است و مهمان‌سرای حر در بست شهید‌نواب‌صفوی به اطعام زائرانی اختصاص دارد که یا ناذر (نذرکننده) به درگاه علی بن‌موسی‌الرضا (ع) هستند، یا همچون دانش‌آموزان به‌صورت دسته‌جمعی و با هماهنگی مشرف شده‌اند.

علیرضا شرافتی، مدیر مهمان‌سرای حر، درباره جزئیات خدمت در مهمان‌سرا‌های حضرت بیان می‌کند: در هر کشیک مهمان‌سرا که یک روز در هفته فعال می‌شود، حدود ۱۲۰ خادم خانم و آقا متمرکز بر پذیرایی و میزبانی هستند که افزون بر کارکنان آستان‌قدس‌رضوی به امور مختلف طبخ، نظافت و امور اداری مشغول می‌شوند.

پس از هوشمندسازی فرایند اعطای دعوت‌نامه‌ها نیز خدمت در مهمان‌سرا را‌ می‌توان در سه مرحله اصلی خلاصه کرد: انتظامات ورودی‌ها، پذیرایی سالن‌ها و بسته‌بندی که البته همه‌چیز به‌نحوی برنامه‌ریزی شده تا زائر حضرت‌رضا (ع) از لحظه ورود به مهمان‌سرا با در‌دست‌داشتن دعوت‌نامه کاغذی یا الکترونیکی با کریمانه‌ترین برخورد از طرف میزبانان و خدمه مواجه شود، یا در سالن‌ها بر خوان پربرکت امام‌رئوف (ع) بنشیند یا غذای متبرک را به‌صورت بسته‌بندی تحویل بگیرد.

کیفیت، مهم‌تر از همه‌چیز

یک ویژگی چشمگیر در آشپزخانه حضرت این است که تقریبا همه مواد خام از محصولات شرکت‌های غذایی آستان‌قدس‌رضوی تأمین می‌شود، به‌طوری‌که از گوشت مزرعه نمونه و رب مزارع آستان گرفته تا حتی چای خشک، عالی‌ترین محصولات به آشپزخانه حضرتی راه پیدا می‌کنند تا در نهایت، غذایی که بر سفره‌های اطعام قرار می‌گیرد، در سالم‌ترین و لذیذترین حالت ممکن باشد.

برای درک میزان دقت و توجهی که اینجا برای حفظ معیار‌های کیفی و صیانت از سلامتی زائران در جریان است، فقط اشاره به این نکته کافی است که آشپزخانه حرم‌مطهر علاوه بر اینکه بزرگ‌ترین آشپزخانه مکانیزه ایران محسوب می‌شود، تنها آشپزخانه کشور است که از فرایند انبارداری و سردخانه تا نانوایی و سالن‎داری، موفق به کسب نشان طلایی کیفیت «طیب» شده و سخت‌گیرانه‌ترین شیوه‌نامه‌های بهداشتی در آن اجرایی می‌شود.

میرحسین کبیری، سرپرست مدیریت مهمان‌سرا‌های حرم مطهر، در‌این‌باره می‌گوید: در هر کشیک خدمتی، اگرچه شمار فراوانی از میزبانان و خدمه به کمک‌رسانی در فرایند پخت مشغول‌اند، فرایند اصلی طبخ غذا توسط سرآشپزان متخصصی انجام می‌شود که به‌عنوان کارمند رسمی آستان، سالیان دراز به اطعام زوار مشغول بوده‌اند. آشپزخانه حضرت در فضایی به وسعت بیش از ۳ هزار مترمربع با پایه پخت بخار می‌تواند افزون بر ۲۵‌هزار وعده غذای گرم در هر وعده طبخ کند که صرف‌نظر از صبحانه و با درنظرگرفتن وعده‌های ناهار و شام به معنی اطعام روزانه ۵۰‌هزار زائر است.

با درنظرگرفتن این میزان، جالب اینجاست که از لحظه خیساندن برنج تا زمانی که چلو راهی مهمان‌سرا می‌شود، کمترین دخالت نیروی انسانی در جریان است و ازاین‌حیث، یکی از سالم‌ترین غذا‌های ممکن به دست زائران می‌رسد. اکنون نیز گستره وسیعی از غذا‌های ایرانی اصیل بدون درنظرگرفتن صبحانه گرم در حال طبخ است و به تفکیک هر‌روز طبق برنامه غذایی مشخص به دست زائران می‌رسد.

عنایت حضرت، مزد خدمت ماست

البته برای هر‌زائری که وارد مهمان‌سرا می‌شود و اطعام‌شده و با بدرقه میزبانان و خدمه از مهمان‌سرا خارج می‌شود، ابعادی از خدمت در جریان است که به‌طو‌رکامل از دیده مهمان پنهان می‌ماند. یک نمونه از این خدمات پنهان در ظرف‌شویی مهمان‌سرا و دیگ‌شویی آشپزخانه اتفاق می‌افتد؛ جایی که در هر‌وعده ده‌ها خادم در سخت‌ترین شرایط ممکن، عالی‌ترین سطح از نظافت و پاکیزگی را برای ظروف چینی، استیل‌ها، هیتر‌ها و حتی دیگ‌ها رقم می‌زنند.

تصویر خدمت در والاترین سطح از اخلاص همین‌جا مشهود است؛ جایی که در هر‌وعده بیش از سیزده دیگ صدکیلویی، ۴۵‌دیگ سی‌کیلویی، دویست استیل غذا، به‌همراه هزاران ظرف، کاسه، قاشق و چنگال شسته می‌شود و آب جوش و بخار داغ، هم‌نشین خدامی است که تا کمر در دیگ‌هایی به‌اندازه یک مرد بالغ خم می‌شوند تا در نهایت، ظرف‌های تمیز و درخشان در زمان پذیرایی محصول کار سخت آنها در دمای شصت درجه باشد.

محسن صدقی، یکی از خدام ظرف‌شوی‌خانه در مهمان‌سرای حر، درباره خدمتش می‌گوید: احساس ما این است که در‌هرحال امام‌رضا (ع) کنار ما ایستاده است. کفر نعمت است، اگر بگوییم اینجا کار سخت و جای دیگر آسان است. این چه حرفی است؟! اگر کار با عشق باشد، همه‌جا خدمت شیرین می‌شود.

شما می‌گویید اینجا کار سخت است. این ظاهر کار است؛ اما من به شما بگویم برای خدام مهمان‌سرای حضرت، گاهی اوقات حتی گذشت زمان احساس نمی‌شود و به‌عبارت‌دیگر، این‌قدر عشق وجود دارد که تا سر می‌چرخانیم، کشیک تمام شده است و باید کار را تحویل بدهیم. روایتی از رسول‌خدا (ص) هست که به مؤمنین توصیه می‌کند تا عرق کارگر خشک نشده است، مزد او را بدهند. اهل‌بیت (ع) هم که انسان کامل و در صدر مؤمنین هستند و باور ما این است که امام‌رضا (ع) مزد ما را تا عرقمان خشک نشده است، می‌دهند.